Ekonomist dergisi, yaptığı bir analizde ABD Başkanı Donald Trump, Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in Beyaz Saray’daki üçlü zirvesine değinerek, Bakü ve Erivan liderlerinin iki ülke arasındaki uzun süredir devam eden anlaşmazlığı sona erdirmek için vardığı “barış anlaşmasının” Güney Kafkasya’da Rusya’nın konumunu zayıflattığını iddia etti.
Haberde ayrıca, Ermenistan ile Azerbaycan arasında barışın uygulanmasının önünde duran engeller ve zorluklar da ele alındı.
Anlaşmanın önünde duran iki ana engel
2024’ün başlarından beri taraflar yavaş yavaş bir barış anlaşmasına doğru ilerliyor. Daha önceki müzakerelerde Rusya, Türkiye veya 1990'lı yıllarda ihtilafı çözmek için kurulan çok taraflı bir forum olan Minsk Grubu gibi arabuluculara güvenmişlerdi. Ancak son dönemde doğrudan görüşmeye başladılar. Mart ayında ise nihayet bir anlaşma taslağı üzerinde uzlaştılar.
Fakat iki engel kaldı. Birincisi, Azerbaycan’ın, Ermenistan’ın anayasasındaki tüm Dağlık Karabağ atıflarını kaldırmasında ısrar etmesi ki bu da bir referandum gerektiriyor. İkincisi, Azerbaycan’ın Nahçıvan’a bir ulaşım koridoru talebi. 2020’de ateşkes anlaşmasının bir parçası olarak Aliyev ve Paşinyan, Rus yetkililerin denetiminde bir koridorun açılmasını kabul etmişti. Ancak daha sonra iki taraf da Rusya’nın müdahil olma fikrinden vazgeçti, fakat bir alternatif üzerinde de anlaşamadı.
Amerikan çözümü: 99 yıllığına koridorun Washington’a kiralanması / Rusya bu durumdan büyük rahatsızlık duyuyor
Bu koşullar altında Trump kısmi bir çözüm önerdi. Aylardır Amerikalı müzakereciler bu sorunu çözmek için Washington ile bölge arasında gidip geliyor. Plana göre Ermenistan, Zengezur Koridoru’nu 99 yıllığına ABD’ye kiralayacak ve ABD, güzergâhın işletilmesi için yüklenici firmalar tutacak. Bu, ABD’ye bölge güvenliğinde uzun vadeli bir varlık sağlayacak; Rusya ise bu durumdan büyük rahatsızlık duyuyor.
ABD’nin Paşinyan ve Aliyev’e verdiği tavizler
ABD, Ermenistan ve Azerbaycan’a tavizler de sundu. Azerbaycan’ın devlet petrol şirketi SOCAR’ın CEO’su, Aliyev ile birlikte Washington’a giderek Amerikan petrol devi ExxonMobil ile bir anlaşma imzaladı. Doğal kaynaklara sahip olmayan Ermenistan ise ABD başkanına fazla sunacak bir şey bulamasa da yapay zekâ ve yarı iletkenler konusunda bir miktar destek alacak. Trump ayrıca, 1992’den beri Azerbaycan ile askeri iş birliğini engelleyen yaptırımları kaldırdı. Bunun yanı sıra, İsrail’in sıkı müttefiki olan Azerbaycan ile bir “stratejik ortaklık” ilan etti.
Zorluklar hâlâ devam ediyor
Tüm bu şatafat ve Trump tarzı gösteriye rağmen, anlaşmanın hayata geçirilmesi için hâlâ yapılacak çok iş var. Azerbaycan’ın Ermenistan Anayasası’nı değiştirme talebi hâlâ karşılanmadı. “Trump Yolu” (Zengezur Koridoru) projesinin faydaları ve getirileri, Nahçıvan ile bu güzergâhın geçtiği, Ermenistan’ın az nüfuslu Sünik vilayetine odaklanacak. Yine de bu yolun, daha fazla anlaşmanın önünü açabileceği umuluyor. Azerbaycan ve Ermenistan, sert şekilde kapalı diğer sınır bölümlerini açma konusunda da görüşmelere başlayabilir.
yorumunuz